Kondansatör
Kondansatör, elektronların kutuplanıp elektriksel yükü elektrik alanın içerisinde
depolayabilme özelliklerinden faydalanılarak bir yalıtkan malzemenin
iki metal tabaka arasına yerleştirilmesiyle oluşturulan temel elektrik ve elektronik devre elemanı. Piyasada kapasite, kapasitör gibi
isimlerle anılan kondansatörler, 18. yüzyılda icat edilip geliştirilmeye
başlanmış ve günümüzde teknolojinin ilerlemesinde büyük önemi olan elektrik-elektronik dallarının
en vazgeçilmez unsurlarından biri olmuştur. Elektrik yükü depolama, reaktif güç kontrolü,
bilgi kaybı engelleme, AC/DC arasında
dönüşüm yapmada kullanılır ve tüm entegre elektronik
devrelerin vazgeçilmez elemanıdır. Kondansatörlerin
karakteristikleri olarak;
·
Plakalar
arasında kullanılan yalıtkanın cinsi,
·
Çalışma ve
dayanma gerilimleri,
·
Depolayabildikleri
yük miktarı
sayılabilir.
Bu kriterler göz önünde bulundurulduktan sonra gereksinime uygun olan
kondansatör tercih edilir. Kondansatörlerin fiziksel büyüklükleri, çalışma
gerilimleri ve depolayabilecekleri yük miktarına bağlıdır. Tasarım açısından
ise çeşitlilik boldur, hemen hemen her boyut ve şekilde kondansatör temin edilebilir.
Çeşitleri
Yalıtkan cinsine göre
Kondansatörlerisınıflandırmada en çok kullanılan yöntem yalıtkan maddesine göre
sınıflandırmadır. Malzemelerin bağıl yalıtkanlık katsayısı ve delinme
gerilimleri yalıtkanlar arasındaki farklılıkları oluşturur ve bunlar
kondansatörlerin özelliklerini belirleyip uygulama alanlarındaki çeşitliliği
genişletir. Yandaki resimde farklı kondansatörlerin sahip olduğu farklı
kapasite ve çalışma gerilim değeri aralıkları görülmektedir. Aşağıdaki listede
ise yalıtkanları farklı olan kondansatörlerin birbirine göre farkları
sıralanır.
·
Vakumlu kondansatör: İki metal plakanın arasında havasız
ortam bırakılır ve genelde cam veya seramik kaplanarak oluşturulur. Özellik olarak
düşük yük kapasitesi (10 ~ 1000
pikoFarad) ve yüksek gerilime (10000 V'a kadar)
dayanması gösterilebilir. Genelde radyo vericilerinde ve yüksek gerilim
gerektiren uygulamalarda kullanılır.
·
Havalı kondansatör: Metal plakalarıarasında hava boşluğu bırakılmasıyla oluşturulan bu kondansatörlerde, plakalar
genelde alüminyum ve gümüş kaplamalı
olarak tasarlanır. Hava yalıtkanının dielektrik kaybı
düşüktür. Hemen hemen tüm hava aralıklı kondansatörler ayarlanabilir olarak
imal edilir ve radyo
frekansı ayarlamada kullanılır. Ayrıca yüksek
kapasite değerleri sunarlar.
·
Plastik film kondansatör: Yüksek kaliteli polimer (polikarbonat, polyester, polipropilen ve
yüksek kalite için polisülfon) tabakalarından üretilen plastik film
kondansatörler sinyal ve filtre devrelerinde kullanım alanı bulur. Genelde
kutupsuz olurlar.
·
Mikalı kondansatör: Tasarım olarak metal filmli
kondansatöre benzeyen mikalı kondansatör,
çoğunlukla yüksek gerilimiçin
kullanılır. Kapasite değerleri 50
pF ile 20 nF arasındadır.
Tolerans değeri yüksektir ve yüksek frekansta çalışabilme
özelliği vardır.
·
Kâğıtlı kondansatör: İki uzun metal tabakanın arasına yağ
emdirilmiş kâğıtların yerleştirilmesiyle elde edilir. 300 pF ile 4 pF arasında kapasite değeri
alır ve delinme gerilimi, çalışma geriliminin 100- 600 katı arasındadır.
Eskiden radyo aksamında kullanılan bu kondansatör
çeşidi görece yüksek gerilimlerde de
kullanılır ancak kullanımı neredeyse tamamen bitmiştir.
·
Camlı kondansatör: Yüksek gerilimde kullanılır
ve pahalıdır. Pahalı olmasının sebebi yüksek kararlılıkta çalışması ve kapasite
değerinin yüksek güvenilirliğe sahip olmasıdır. Geniş bir sıcaklık aralığında
kararlı bir sıcaklık katsayısı vardır.
·
Seramik kondansatör: Sırayla dizilmiş metal ve seramik tabakalarından oluşur. Yüksek
hassasiyet gerektirmeyen kuplaj ve filtreleme işlemlerinde geniş bir kullanım
alanı bulur. Yüksek frekans için uygundur.
·
Alüminyum elektrolitik kondansatör: Kutuplu olarak imal edilir. Yapısı
metal filmli kondansatöre benzemekle birlikte, daha fazla alan kaplaması
açısından alüminyum plakalar asitle yakılır.
Yalıtkan malzeme ise elektrolitle ıslatılır. Düşük sıcaklıklarda kapasite
kaybına eğilim gösterir. Frekans karakterinin
kötü olması yüksek frekanslarda kullanımını kısıtlamaktadır.
·
Tantalum elektrolitik kondansatör: Alüminyum elektrolitik kondansatörle
benzer özellikler gösterir ancak daha düzgün frekans ve sıcaklık
karakteristiğine sahiptir. Kaçak akımı büyüktür ve düşük sıcaklıklarda
performansı daha yüksektir.
·
OSCON (OS-CON) kondansatör: Yalıtkan olarak polimerleştirilmiş organik yarı iletken katı
elektrolitik bulundurur. Yüksek fiyatını uzun ömürlü oluşuyla telafi eder.
·
Süper kondansatör: Karbon aerojelinden imal
edilir. Oldukça fazla kapasite değeri sunar. Bazı uygulamalarda şarj
edilebilir piller yerine
kullanılır.
·
Gimmick kondansatör: Yalıtılmış iki telin birbirine dolanmasıyla oluşturulur.
Her bir tel bir plakayı temsil eder. Gimmick kondansatörü ayarlanabilir bir
kondansatör şeklidir. Tellerin birbirine dolanması veya dolanmaması
durumunda %20 kadar bir kapasite değişimi oluşur.
Tantalum
|
Alüminyum
|
Seramik
|
Film
|
|
Yalıtkan
|
Tantalum
pentaoksit (Ta2O5)
|
Alüminyum
oksit (Al2O3)
|
Baryum
titanat türevleri
|
Polyester,
polipropilin vb.
|
Dielektrik
katsayısı
|
27
|
8 ~ 10
|
1500 ~ 15000
(Baryum titanat) |
2.1 ~ 3.1
|
Şekil ve
tipi
|
Çip, batırma
|
Vida, soket,
çip
|
Çip, batırma
|
Çip, batırma
|
Avantajları
|
Küçük
boyutta görece yüksek kapasite, yarı kalıcı çalışma ömrü
|
Ucuz, küçük
boyutta yüksek kapasite
|
Küçük boyut,
kutupsuzluk
|
İyi
karakteristik, yaygın çalışma gerilimi yelpazesi, yüksek güvenilirlik
|
Dezavantajları
|
Kısıtlı
çalışma gerilimi yelpazesi, kutupluluk
|
Sıcak
ortamda kısa çalışma ömrü, yüksek kapasite toleransı, kutupluluk
|
Kapasite
değerinde sıcaklığa ve gerilime yüksek bağımlılık
|
Boyutta
büyüklük
|
Yorumlar
Yorum Gönder